31 VIII 2023 (Czwartek) godz. 19:00
Koncert z okazji 700-lecia Wilna - Clavis Coeli - Muzyka liturgiczna z XVIII-wiecznego rękopisu wileńskich bernardynów
Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Białymstoku (wydarzenie z transmisją online)
Wykonawcy:
- GŠ ANSAMBLIS (Litwa)
W składzie:
Gabija Adamonytė-Vaičiulienė
Milda Adamonytė
Tautvydas Mažeika
Antanas Pundzius
Laurynas Adamonis - Bartosz Izbicki alternatim improwizacja organowa
Opis wydarzenia:
PROGRAM:
GŠ Ansamblis
Preludium: improwizacja organowa
Na Introit: Pulkim and kelių – słowa: Antanas Strazdas, 1760-1833, melodia: tradycyjna
Kyrie – Clavis Coeli, Missa Vilnensis, 1760
Gloria – Clavis Coeli, Missa Vilnensis
Na Graduał: Kas nor Panai Marijai tarnaut – słowa: Władysław z Gielniowa, (ok. 1440-1505), tłumaczenie na język litewski: Salomońe Mozerka Slawoczyński „Giesmes tikieimuy katholickam pridiarancias“, 1646, melodia: tradycyjna
Alleluia – Graduale pro festis, 1769
Przed Kazaniem: Decalogus – lyrics: Martynas Mažvydas „Catechismusa prasty szadei“, 1547, melody: „Anna święta i nabożna“ and Martynas Mažvydas „Catechismusa prasty szadei“
Credo – Clavis Coeli, Missa Vilnensis
Na Ofiarowanie: Domine Jesu Christe – Clavis Coeli, Missa Requiem
Sanctus – Clavis Coeli, Missa Vilnensis
Na Podniesienie: improwizacja organowa
Po Podniesieniu: Jėzau saldus atminimas – słowa: Motiejus Voloncziauskis, Knyga giesmių arba KANTICZKOS, melodia: tradycyjna
Agnus Dei – Clavis Coeli, Missa Vilnensis
Na Komunię: Suplikacje – Šventas Dieve – słowa i melodia: tradycyjna
Ite missa est – Clavis Coeli, Missa Vilnensis
Salve Regina – Clavis Coeli, Missa Requiem
Postludium: improwizacja organowa
CLAVIS COELI
Liturgiczno-muzyczny rękopis Clavis Coeli, spisany w 1760 roku w Grodnie i użytkowany przez wileńskich bernardynów, jest jednym z niewielu zachowanych świadectw liturgicznej praktyki muzycznej z terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Obecność sztuki związanej z liturgią na tych terenach, choć być może wówczas powoli malejąca, została poważnie ograniczona dopiero w XIX wieku, z powodu trudnych realiów historycznych – zwłaszcza przeprowadzonej przez zaborców kasaty zakonów. Zachowana kolekcja rękopisów liturgicznych pochodzących z klasztorów bernardyńskich w Wielkim Księstwie Litewskim, zawierająca m.in. XVII- i XVIII-wieczne księgi chorałowe, stanowi świadectwo różnych zwyczajów śpiewu, tradycji i twórczych poszukiwań. Rękopis Clavis Coeli to księga typu Kyriale, zawierająca anonimowe cykle części stałych mszy, a także innego typu utwory liturgiczne (wybrane części zmienne mszy, sekwencje itp.). Większość opracowań mszalnych jest jednogłosowa, kilka mszy przeznaczonych jest na dwa głosy, a niektóre fragmenty – na trzy głosy. Pod względem proporcji między monodią i polifonią, Clavis Coeli nie odbiega od innych, podobnych rękopisów z tego samego regionu. Źródło zawiera także liczne odniesienia do udziału instrumentów – niektóre kompozycje mogły być wykonywane z towarzyszeniem organów lub alternatim, instrumentalne fragmenty mogły także zastępować nieobecne w rękopisie części proprium. Tego typu adnotacje zawiera m.in. Missa Sequitur Vilnensis solemnis ex G minori – cykl mszalny bezpośrednio związany z miastem Wilnem.
MISSA VILNENSIS
Missa Vilnensis została napisana przez franciszkanina, być może brata studenta. Jednogłosowa msza (z trzygłosowym fragmentem Et incarnatus w części Credo) utrzymana jest w stylistyce cantus fractus; zapisana została prostą notacją menzuralną. Wileńska msza nie została oparta na systemie heksachordów, lecz na oktawowej skali, w systemie tonalnym; często pojawiają się w niej skoki, ma szeroki ambitus melodyczny i wiele w niej ozdobników.
LITERATURA:
- A. E. Godek, Dwugłosowe śpiewy ordinarium missae w rękopiśmiennym antyfonarzu wileńskich bernardynek, „Forum Muzykologiczne” 2018, s. 67–84.
- J. Morawski, Cantus vilnensis. Przyczynek do badania tradycji chorałowej na wschodnich i północnych terenach dawnej Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, w: Affetti musicologici: księga pamiątkowa z afektem ofiarowana profesorowi Zygmuntowi Marianowi Szweykowskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. Piotr Poźniak, Kraków: Musica Iagellonica 1999, s. 211–224.
- J. Trilupaitienė, Iš Lietuvos bernardinų muzikinio gyvenimo istorijos [Z historii bernardyńskiego życia muzycznego na Litwie], „Menotyra” 38/1 (2005), s. 20–28.
- J. Vilimas, Kyrialas ir nekintamosios Mišių giesmės Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XVI-XVIII a. [Kyriale i śpiewy ordinarium mszalnego w Wielkim Księstwie Litewskim od XVI do XVIII w.], w: XVI-XIX a. Lietuvos muzikinio gyvenimo atodangos, red. Vida Bakutytė, Vilnius: Lietuvos kultūros tyrimų institutas 2014, s. 43–68.
ŻRÓDŁA:
- Clavis coeli. Vox clamantium in toto Corde, psallentium in Ecclesia Sanctorum…,Wilno – Grodno, 1760. Lietuvos nacionalinė MartynoMažvydo biblioteka (Litewska Biblioteka Narodowa), M125686.
- Liber generationis, Warta – Wilno, 1465–1470. Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka (Biblioteka Litewskiej Akademii Naukim. Wróblewskich), RS F 22-90.
GŠ ANSAMBLIS – wileński zespół założony w celu zapewnienia oprawy muzycznej liturgii w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Wilnie. Członkowie zespołu wypełniają swoje zadanie nie tylko śpiewając podczas liturgii, ale także pogłębiając wiedzę na temat miejsca ich posługi, jego przeszłości, czy szeroko pojętej tradycji muzyki religijnej na Litwie. W pracy nad repertuarem czerpią inspirację zarówno z muzyki dawnej, jak i muzyki tradycyjnej. W 2022 roku zespół wydał płytę Clavis Coeli z muzyką liturgiczną z XVIII-wiecznego rękopisu wileńskich bernardynów.
BARTOSZ IZBICKI (ur. 1975) w 1999 ukończył muzykologię kościelną w Akademii Teologii Katolickiej (obecnie UKSW) w Warszawie. W 1996 roku uczestniczył w kursie chorału gregoriańskiego pod kierunkiem M. Pérès’a w Royaumont. W 2006 roku obronił doktorat. W latach 2007-2020 współpracował z Instytutem Sztuki PAN – był inicjatorem portalu “Cantus Planus in Polonia”. Napisał też kilka pionierskich artykułów o tradycji chorału gregoriańskiego na ziemiach polskich w XIX wieku.
Od 2002 roku pracuje jako organista w Bazylice św. Jana Chrzciciela w Brochowie (miejsce chrztu F. Chopina). W 2013 roku założył zespół JERYCHO, z którym urzeczywistnia swoją wizję muzyki dawnej – zakorzenioną w tradycji i jednocześnie atrakcyjną dla współczesnego odbiorcy.
3 września (niedziela) godz. 19:00
Muzyka czasów Stefana Batorego — koncert na 490. rocznicę urodzin Stefana Batorego, króla Polski (1533-1586)
Kino Ton w Białymstoku
Wykonawcy:
- Lúthien Consort
w składzie:
Monika Horodek – śpiew, flety, instr. perkusyjne
Aleksandra Hanus – śpiew
Agnieszka Obst-Chwała – lira da braccio
Jan Billert – śpiew, klawesyn, portatyw
Radosław Dembiński – viola da gamba
Jan Kiernicki – lutnia, śpiew
Opis wydarzenia:
PROGRAM:
Vilanella III (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
Stella crudel (Pratum musicum 1584)
Vilanella I (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
Del crud’amor (Pratum musicum 1584)
Vilanella IV (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
O vilanella quand’all’acqua vai (Pratum musicum 1584)
Vostro raro valor (Pratum musicum 1584)
Vilanella V (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
Dimmi donna crudel (Pratum musicum 1584)
Vilanella II (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
Vola pensier (Pratum musicum 1584)
Vilanella VI (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
Amanti mei (Pratum musicum 1584)
Finale Alberti Dlugorai (Wojciech Długoraj, Thesaurus harmonicus 1603)
Se ben io vo lontan (Pratum Musicum 1584)
Amar donna (Pratum musicum 1584)
Pratum musicum 1584 – zbiór Pratum musicum longo amoenissimum Emmanuela Adriaenssena, wydany drukiem przez Pierre’a Phalèse’a w Antwerpii, w Roku Pańskim 1584
Thesaurus harmonicus 1603 – zbiór Thesaurus Harmonicus Jean-Baptiste’a Besarda wydany drukiem przez Gerarda Greuenbrucha w Kolonii w Roku Pańskim 1603
DŁUGORAJ // LUTNISTA KRÓLA STEFANA BATOREGO I JEGO VILANELLE
Dnia 27 września przypada 490 rocznica urodzin Stefana Batorego. Jego tytuł brzmiał – Stefan, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podlaski, inflancki, książę siedmiogrodzki. Panowanie Stefana Batorego przypadło na okres dużego muzycznego pobudzenia w całej Europie. Na dworze pochodzącego z Siedmiogrodu monarchy również kwitło bujne życie muzyczne, a jedną z najciekawszych postaci które zaznaczyły swoją obecność w królewskiej kapeli był niejaki Wojciech Długoraj. Talent chłopaka pochodzącego najprawdopodobniej z wielkopolskiego Gostynia został zauważony przez możnego pana Samuela Zborowskiego, który wziął go do siebie i łożył na jego naukę gry na lutni. Jednak ich wspólne losy układały się raczej burzliwie – “Wojtaszek” uciekł przed surowym panem do krakowskiego klasztoru bernardynów, z którego zresztą po roku został wyrzucony: Samuel z kolei ze względu na skandal którego się dopuścił podczas koronacji króla Henryka musiał uciekać za granicę jako banita. Zdarzyło się, że uciekł do Siedmiogrodu, na dwór Stefana Batorego, który wkrótce został wybrany królem Polski. Zatem wrócił do Królestwa w orszaku nowego obozu władzy, choć kara ciągle nad nim wisiała; odszukał swojego dawnego lutnistę i przymusił go do powrotu do służby. Jednak Długoraj postanowił odegrać się na swoim panu i przekazał kompromitującą korespondencję braci Zborowskich ich politycznemu rywalowi, Janowi Zamoyskiemu. Potężny kanclerz wykorzystał listy i doprowadził do pojmania Zborowskiego za spisek i zdradę, a finalnie do egzekucji, która wstrząsnęła opinią publiczną jako nadużycie władzy i pogwałcenie szlacheckiej wolności. Długoraj natomiast został przygarnięty na dwór królewski jako muzyk – lutnista. Nie jest to jednak historia z serii “i żył długo i szczęśliwie”, ponieważ vendetta rodu Zborowskich przymusiła go do ucieczki z Rzeczypospolitej. Jego historia rozpływa się we mgle; choć słyszymy o nim tu i ówdzie, są to już tylko pogłoski, i znając jego skłonność do wpadania w tarapaty i niespodziewane przygody, możemy się tylko domyślać, jak potoczyły się awanturnicze losy lutnisty króla Stefana… Właściwie to już pole dla wyobraźni, czy też, skoro mówimy o lutniście, raczej – fantazji. Zostawił po sobie bogate dziedzictwo muzyczne (o ile liczyć księgę zwaną Tabulaturą Długoraja, najobszerniejszy znany zbiór muzyki na lutnię, który jednak spisał najprawdopodobniej jego uczeń w Lipsku). Wśród fantazji, tańców i pieśni znajdujemy wśród tych utworów instrumentalne vilanelle. Są to utwory na tyle specyficzne, że postanowiliśmy prześledzić kontekst w którym powstały. Otóż okazuje się że po nitce dochodzi się do tradycji neapolitańskiej i lekkich, anty-sentymentalnych piosenek komponowanych w drugiej połowie XVI wieku z celowym pogwałceniem zasad muzyki i elegancji, jako kontrapunkt do dominujących w tej epoce coraz to bardziej kunsztownych, rozbudowanych i rzewnych madrygałów. Piosenki te zdobyły sobie popularność w całej ówczesnej Europie. Vilanelle Długoraja jako utwory instrumentalne nie dają się łatwo wpisać w ramy hipotezy o pochodzeniu neapolitańskim; pozostają o tyleż tajemnicze co ich autor, o tyleż intrygujące co nieskomplikowane i czarujące. Nasz koncept koncertowy aby zestawić te miniatury z ich hipotetycznymi korzeniami nie ma na celu udzielenia odpowiedzi o co chodzi w tej muzyce, lecz rzucenie na nie nowego światła, a zarazem pokazanie zagadkowych kompozycji polskiego lutnisty w szerszym kontekście europejskim, utworów instrumentalnych w konfrontacji z tradycją śpiewaczą.
Lúthien Consort, zespół wykonujący przede wszystkim muzykę renesansu, zadebiutował w 2015 r. promując płytę Psalmy sarmackie. Od tego czasu przygotował dziesięć autorskich programów, które prezentuje na koncertach. Brzmi w nich już nie tylko muzyka dawna i tradycyjna, ale też zakorzenione w tradycji nowe, autorskie utwory. Oprócz pieśni w programach tych pojawiają się też motety, sekwencje, vilanelle, tańce polskie. Lúthien Consort występował na wielu festiwalach, m. in. na festiwalu Pieśń Naszych Korzeni w Jarosławiu i na Dniach Kultury Polskiej w Brnie (CZ).
9 września (sobota) godz. 19:00
Koncert Jacka Kowalskiego z Zespołem Klub św. Ludwika - Sarmacka Wiktoria Wiedeńska
Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Białymstoku
Wykonawcy:
- Jacek Kowalski
- Klub Świętego Ludwika
Opis wydarzenia:
12 IX 2023 (Wtorek) godz. 17:00
Msza Święta Odpustowa w 340. rocznicę zwycięstwa Jana III Sobieskiego nad armią turecką pod Wiedniem (1683)
kaplica pw. Najświętszego Imienia Maryi w Białymstoku (wydarzenie z transmisją online)
Wykonawcy:
- Schola Mulierum Sanctae Hedvigis
Opis wydarzenia:
Podczas Mszy Świętej zostaną wykonane śpiewy ze Staropolskiego Graduału Piotrkowczyka używanego w Polsce od XVII wieku oraz utwory maryjne z czasów Wiktorii Wiedeńskiej. Msza Święta będzie w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego (trydenckiej) również będącej w użyciu w XVII stuleciu w Polsce. Z racji na niewielką ilość miejsca w kaplicy Msza Święta w ramach promocji będzie transmitowana na kanale Duszpasterstwa Tradycji Łacińskiej Archidiecezji Białostockiej mającym ogromne ogólnopolskie zasięgi.
Żeński Zespół Wokalny SCHOLA MULIERUM SANCTAE HEDVIGIS, powstał w 2013 roku. Za patronkę schola przyjęła Świętą Jadwigę Andegaweńską, Króla Polski. Schola działa przy Duszpasterstwie Tradycji Łacińskiej Archidiecezji Białostockiej, śpiewając chorał gregoriański oraz w połączeniu ze scholą męską polifonię dawną podczas uroczystych Mszy Świętych odprawianych na święta maryjne, a także podczas koncertów i warsztatów. W 2016 roku schola wzięła udział w nagraniu płyty „Pieśni Nabożne Franciszka Karpińskiego”. W 2016 roku wystąpiła w ramach Festiwalu Sztuk Dawnych — Imienin Izabeli Branickiej wykonując oprawę Mszy Św. W 2016 roku Zespół wziął udział w nagraniu płyty „Pieśni Nabożne Franciszka Karpińskiego”, uczestniczyła również w kilku edycjach Festiwalu Sztuk Dawnych Imieninach Izabeli Branickiej w 2013, 2014 oraz 2016 roku. W roku 2018 soprany ze scholi wzięły udział w nagraniu płyty „Kolędy Europejskiej Christianitas” oraz koncercie Cantus Mariales w Bielsku Podlaskim 16 listopada 2018 roku w ramach Festiwalu Sztuk Dawnych Imienin Izabeli Branickiej 2018. W roku 2022 wzięła udział w nagraniu płyty Cantus Mariales — śpiewy maryjne dawnych wieków, nagrywając kilka utworów.
16 IX 2023 (Sobota) godz. 19:00
Pieśń o Stefanie Batorym z okazji 490. rocznicy urodzin
kościół pw. św. Jadwigi w Białymstoku (wydarzenie z transmisją online)
Wykonawcy:
- Zespół Jerycho
- Bartosz Izbicki
Opis wydarzenia:
Dnia 27 września przypada 490 rocznica urodzin Stefana Batorego. Będzie to okazja do muzycznego wspomnienia tego wybitnego władcy. Wiodącym utworem podczas koncertu będzie Pieśń VII. Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (1550-1581) – „Stefanowi Batoremu, królowi polskiemu”, która została zaaranżowana przez Bartosza Izbickiego i Zespół Jerycho. Utwór ten został opublikowana jako muzyka do komiksu-teledysku Batory – Huberta Czajkowskiego, który miał swoją premierę 28 marca 2022 r. na YouTubie. Grafiki komiksu, zostaną również pokazane podczas koncertu. Podczas koncertu Zespół zaprezentuje również inne pieśni i utwory z czasów Stefana Batorego w autorskich opracowaniach nawiązujących do historycznych praktyk wykonawczych.
Jerycho Zespół wokalny posługujący się tradycyjnym idiomem śpiewu sakralnego. Grupa wykonuje historyczne śpiewy polskie i łacińskie stosując improwizowaną polifonię. Kreując nową przestrzeń muzyczną wokół motetów, tropów i sekwencji Jerycho urzeczywistnia wizję żywej tradycji śpiewu praktykowanej do XIX wieku. Mieszkańcy Białegostoku i regionu
24 IX 2023 (Niedziela) godz. 19:00
Muzyka liturgiczna z czasów kanonika Mikołaja Kopernika (1473-1543) w 550. rocznicę urodzin
Kościół pw. Św. Kazimierza w Białymstoku (wydarzenie z transmisją online)
Wykonawcy:
- Schola Gregoriana Sancti Casimiri
Opis wydarzenia:
Podczas Koncertu zostaną zaprezentowane utwory liturgiczne z wielu źródeł współczesnej Kopernikowi Europy, w szczególności z krajów i miejsc w których w ciągu swojego życia przebywał (Italia, Czechy, Polska — Bolonia, Padwa, Wrocław, Olsztyn, Toruń, Lidzbark Warmiński). Utwory z przełomu XV i XVI zostaną wykonane w sposób poinformowany historycznie, zgodnie z obowiązującymi w tamtym czasie rubrykami w zakresie ich wykonawstwa podczas liturgii. Ukazywać będą główne święta w kalendarzu kościelnym takie jak Boże Narodzenie, Męka, śmierć i Zmartwychwstanie Pana Jezusa, Zesłanie Ducha Świętego oraz śpiewy na Święta Maryjne
Męski Zespół Śpiewaczy SCHOLA GREGORIANA SANCTI CASIMIRI (Schola Gregoriańska Świętego Kazimierza) – powstała w 2008 roku. Tworzą ją śpiewacy interesujący się wykonawstwem tradycyjnej muzyki kościelnej a w szczególności chorału gregoriańskiego. Kierownictwo artystyczne nad zespołem sprawuje Mariusz Perkowski. Oprócz bogatego życia koncertowego w kraju i za granicą zespół ma w swym dorobku wydawnictwa fonograficzne : „Opera Omnia Andrzeja Siewińskiego” dla wytwórni DUX, gdzie towarzyszył Zespołowi Muzyki Dawnej „Diletto”, wydane przez Fundację „Pro Anima” „Pieśni Nabożne Franiciszka Karpińskiego” oraz Kolędy Europejskiej Christianitas zawierającą średniowieczne utwory związane z okresem Bożego Narodzenia. W roku 2022 Zespół nagrał płytę Cantus Mariales – śpiewy maryjne dawnych wieków, z której niektóre utwory zostaną zaprezentowane podczas koncertu.